Pitanje imovine je veliki test za Srpsku

Ovo pitanje je veliki ispit za Republiku Srpsku, kako za rukovodstvo, tako i za sve društvene aktere. Oduzimanjem nadležnosti u vezi imovine nestale bi i druge nadležnosti

U složenoj državi kakva je Bosna i Hercegovina, sa teškim nasljeđem etničkih sukoba i posljedičnog političkog nepovjerenja, ustavne krize, napuštanja institucija i tome bliske pojave nisu ništa čudno ni novo. No, neki sporovi, prvenstveno zbog dugog trajanja i očigledne važnosti koju imaju za sve strane, pokazuju svojstvo da gotovo periodično izazivaju ozbiljne političko-pravne krize.

Pitanje raspolaganja „državnom“ imovinom je svakako jedno od njih. Još od 2004. godine kada je na nivou BiH, a na poticaj Savjeta za implementaciju mira, formirana Komisija koja je trebala da zatvori taj spor, pokazalo se da stvari neće ići nimalo lako. Njen rad je bio do te mjere neuspješan da nije ni popisala državnu imovinu, a kamoli dogovorila principe raspolaganja istom. Nakon više od pet godina takvoga rada, kancelarija OHR-a je odlučila da se na njenu inicijativu državna imovina popiše bez prejudiciranja titulara iste.

Treba pomenuti da je Visoki predstavnik negdje u tom periodu nametnuo Zakon o privremenoj zabrani raspolaganja državnom imovinom, gdje je definisano da do donošenja konačnog rješenja o sporu, titular imovine bude Bosna i Hercegovina.

Izoštravanje

Međutim, kako se spor odužio i nije bilo naznake da će se o njemu postići konsenzus na nivou BiH, posegnuto je za jednostranim rješenjima entiteta i distrikta. Jednom takvom raspletu svjedočimo i danas kada je pitanje imovine dovelo do teške ustavne i političke krize.

Povod je svakako odluka, prvo Visokog predstavnika, zatim i Ustavnog suda da privremeno stavi van snage Zakon o nepokretnoj imovini koja se koristi za funkcionisanje javne vlasti Republike Srpske. To je na neki način, očekivana odluka Ustavnog suda, s obzirom da je gotovo istovjetan zakon odbio u meritumu, krajem prošle godine . Međutim, to periodično odbijanje zakona od strane Ustavnog suda prilično frustrira rukovodstvo Srpske i njihove reakcije su sve ozbiljnije. U nedavnom intervjuu za „Politiku“ Dodik je stvari izoštrio do kraja: „Nemojte da se igrate s imovinom, povući ćemo sve ljude. Možete da probate, ali bolje nemojte. U našem trezoru postoje spremni svi zakoni, uredbe i podzakonski akti da posle sat i po skupštinskog zasedanja Srpska postane nezavisna država. Nemojte nas gurati u ćošak. Ne sabijajte oprugu koja će odskočiti i koja će vas preskočiti“.

Da bi bolje razumjeli o čemu se radi, navešćemo ključne stavke iz osporenog zakona. Naime, radi se o jednom vrlo kratkom zakonu od svega 7. članova, gdje je definisano da suštinski imovina koju koriste organi javne vlasti u RS po sili zakona postaje svojina tih subjekata. U članu 4. se to nedvosmisleno navodi: „Nepokretna imovina upisana u javnim evidencijama o nepokretnostima za čije vođenje i održavanje je nadležna Uprava, kao svojina subjekata javne vlasti iz člana 3. ovog zakona, koju ti subjekti koriste za obavljanje njihove djelatnosti i funkcionisanje, po sili zakona, svojina je tih subjekata.“

Iz navedenog člana je jasno da se radi o funkcionalnom principu raspodjele, gdje imovina pripada onima koji je koriste. U ovom slučaju su to institucije Republike Srpske, lokalne samouprave i drugi organi uprave. To je važno navesti jer ako se ovaj princip provede do kraja i na cijeloj teritoriji BiH, on neće sporiti pravo države BiH nad imovinom, jer, naravno postoje i državne institucije smještene u objektima koji bi im po ovoj logici pripali.

Neubedljivi razlozi

Razlozi zbog kojih je Ustavni sud odlučio da obustavi primjenu zakona su u najvećem dijelu neubjedljivi. Pozivaju se na složenost i važnost problema, što ne bi trebao biti pravni manir, to je prvenstveno terminologija koja se koristi u rješavanju političkih problema. Jedino što je u toj odluci određenije i jasnije jeste pozivanje na raniju odluku o vrlo sličnom zakonskom rješenju sa istovjetnim nazivom.

Tada je Ustavni sud, kao što smo naveli, odlučivao o meritumu i donio odluku da Republika Srpska nema nadležnost da reguliše pitanje imovine. To je zaključeno sljedećom formulacijom: „Imajući u vidu navedeno, Ustavni sud zaključuje da je Narodna skupština RS donijela sporni zakon protivno članu I/1. Ustava Bosne i Hercegovine i članu III/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, kao i članu IV/4.e) Ustava Bosne i Hercegovine, koji dodjeljuje Parlamentarnoj skupštini Bosne i Hercegovine nadležnost u ostalim pitanjima koja su potrebna za provođenje dužnosti države, jer se radi o isključivoj nadležnosti Bosne i Hercegovine da regulira pitanja imovine iz spornog zakona. Iz ovih razloga, sporni zakon je protivustavan.“

Prvi član Ustava BiH po kome je ovaj zakon proglašen spornim je član I/1 koji govori o međunarodnom kontinuitetu države Bosne i Hercegovine. On je u vezi i sa Ugovorom o sukcesiji iz 2001. godine kada je raspodjeljena imovina SFRJ po državama nasljednicama. Ustavni sud taj ugovor koristi kao argument da je titular imovine Bosna i Hercegovina, kao potpisnik ugovora. Međutim prenebregava se drugi dio istog člana Ustava koji kaže: „nastavlja svoje pravno postojanje po međunarodnom pravu kao država, sa unutrašnjom strukturom modificiranom ovim Ustavom“ . Dakle, međunarodni suverenitet Bosne i Hercegovine ne prejudicira njen unutrašnji pravni režim, nego je osnova za njegovo regulisanje Ustav, kao jedan od aneksa Dejtonskog sporazuma. Samim tim imovina SFRJ na teritoriji BiH u Ugovoru o sukcesiji je definisana u odnosu na druge sukcesore Jugoslavije, a ne u odnosu na entitete.

Pozivanje na član III/3.b) je više tehničke prirode, dok je pozivanje na član IV/4.e) veoma važno. Jer, kako je navedeno u presudi Ustavnog suda, o imovini bi trebala da odlučuje Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine, a ne NS Republike Srpske, jer se navodno radi o pitanju koje je u isključivoj nadležnosti BiH.

Državne nadležnosti

Zapravo u toj tački Ustava piše nešto drugačije. Tu se kao nadležnosti Parlamentarne skupštine navode i „ostala pitanja koja su potrebna da se provedu njene dužnosti, ili koja su joj dodijeljena zajedničkim sporazumom entiteta.“
Pošto je jasno da zajedničkog sporazuma entiteta nema, sud se očigledno poziva na potrebu za provođenjem dužnosti te skupštine. Međutim, nevolja za Ustavni sud je u tome što je i sama Parlamentarna skupština institucija Bosne i Hercegovine kao države. Samim tim „njene dužnosti“ moraju biti u saglasju sa nadležnostima koje su u Ustavu BiH date državnom nivou odlučivanja. One su jasno definisane u članu III/1 gdje se navodi:

„a) Vanjska politika;

b) Vanjskotrgovinska politika;

c) Carinska politika;

d) Monetarna politika, kao što je predviđeno članom VII;

e) Finansiranje institucija i međunarodnih obaveza Bosne i Hercegovine;
f) Politika i regulisanje pitanja imigracije, izbjeglica i azila;

g) Provođenje međunarodnih i međuentitetskih krivičnopravnih propisa, uključujući i
odnose sa Interpolom;

h) Uspostavljanje i funkcionisanje zajedničkih i međunarodnih komunikacijskih sredstava;

i) Regulisanje međuentitetskog transporta;

j) Kontrola vazdušnog saobraćaja.“

Očigledno da nijedan od ovih članova ne tretira pitanje imovine čak ni u do kraja nategnutim interpretacijama kojima je Ustavni sud BiH itekako sklon. Osim toga poziciju Srpske dodatno pojačava i član III/3.a) koji propisuje sljedeće: „Sve vladine funkcije i ovlaštenja koja nisu ovim Ustavom izričito povjerena institucijama Bosne i Hercegovine pripadaju entitetima.“ Tako i odlučivanje o imovini po slovu Ustava pripada entitetima, što destruiše tezu o isključivoj nadležnosti kao pravnu imaginaciju Ustavnog suda i kancelarije OHR-a.

Slučaj Brčko

Takođe, neki pravnici koji su se bavili ovim pitanjem pozivaju se na preambulu Ustava koja definiše neupitnost teritorijalnog integriteta Bosne i Hercegovine. Iz toga su izvukli zaključak da o pitanju imovine treba odlučivati sama BiH. Međutim, u samoj preambuli se pominju i principi koji su prije Dejtona utvrđeni u Ženevi.

Jedan od tih principa je i podjela BiH po proporciji 51:49. Vodeći se doslovno time mogao bi se izvući i zaključak o teritorijalnoj raspodjeli imovine, što je još povoljnije po Srpsku iako se u ovom Zakonu radi o funkcionlanom načelu. Takođe sa pitanjem teritorijalnog integriteta i suvereniteta je vrlo slična stvar kao sa Ugovorom o sukcesiji, jer se radi o međunarodnom aspektu u odnosu na koji se oni definišu. Suverenitet i teritorijalni integritet država su ključne odrednice Povelje UN-a. One nikako i ni u kom slučaju ne prejudiciraju unutrašnje pravne režime u odnosu na raspolaganje imovinom.

Da je to tako potvrđuje i slučaj Brčko distrikta gdje je po nalogu međunarodnog supervizora donesena zakonska regulativa koja propisuje da javnom imovinom raspolaže gradonačelnik uz nadzor Pravobranilaštva distrikta. Poprilično su jasni pravni razlozi za istovjetno postupanje i u samim entitetima, međutim, kao i obično kada se odlučuje o nadležnostima Srpske, nad njima pretežu oni razlozi političke prirode, koje su u ovom slučaju nepogrešivo artikulisali i koordinisali „sarajevski“ i „međunarodni“ elementi bosanskohercegovačke zbilje.

Sa druge strane ovo pitanje je veliki ispit za Republiku Srpsku, kako za njeno rukovodstvo, tako i za sve društvene aktere. Razvlašćivanje Srpske u vezi imovine neminovno bi vuklo za sobom brojne druge nadležnosti neraskidivo povezane sa raspolaganjem istom. Tako bi, na primjer, koncesije i privatizacije koje je izvršila vlast RS bile ozbiljno pravno uzdrmane. Takav mehanizam desuverenizacije već uveliko funkcioniše u Evropskoj uniji, kao načelo “funkcionalne integracije”. S razlikom što se u ovom slučaju ona provodi u očigledno anti-ustavnom maniru. Tim procesima nije lako stati na kraj zato je bitno paziti da njihovi “zupčanici” ne uvuku Srpsku u jedan slijed obezdržavljenja kakav Srbija trpi na KiM.

Stoga je neophodno uz maksimum političkog jedinstva odlučno odbaciti ovo pravno nasilje koje Ustavni sud uz pomoć nelegalnog polu-kolonijalnog upravnika BiH, u vidu Visokog predstavnika pokušava provesti.

Mihailo Bratić je publicista i apsolvent Fakulteta političkih nauka u Beogradu. Ekskluzivno za Novi Standard. Adresa: https://standard.rs/2023/04/24/pitanje-imovine-je-veliki-test-za-srpsku/